Từng ngồi tù, không chồng mà có con rồi phải ra nước ngoài để tránh sự đàn áp là những sóng gió trong cuộc đời bà Thu Trang.
Trước năm 1975, Sài Gòn nói riêng và Nam Kỳ Lục Tỉnh
nói chung, có rất nhiều người đẹp mà nhan sắc đã đi vào giai thoại. Một
trong số đó là người đẹp một thời Công Thị Nghĩa, hoa hậu đầu tiên tại
Việt Nam, mà quen thuộc với công chúng bằng cái tên Thu Trang. Bà Công
Thị Nghĩa sinh năm 1932, quê gốc tại Hà Nội. Học xong bậc tiểu học, bà
theo gia đình vào Sài Gòn sinh sống để thuận lợi cho công việc của thân
phụ bà.
Ngay từ thời con gái, bà đã đam mê viết văn, viết báo,
đặc biệt là nghiên cứu về sử học (sau này, bà là tiến sĩ sử học, hiện
định cư tại Pháp). Năm 20 tuổi, bà tham gia vào tổ chức Việt Minh, với
nhiệm vụ là hoạt động điệp báo trong nội thành Sài Gòn. Tháng 7/1952,
mật thám của Pháp phát hiện ra vai trò của bà trong tổ chức, bà bị bắt
giam tại bót Catinat (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du Lịch TP HCM -
đường Đồng Khởi, quận 1).
Thụ án ở bót này một thời gian, bà bị chuyển qua Khám
Lớn - Sài Gòn (nay là Thư viện Tổng hợp TP HCM - đường Lý Tự Trọng, quận
1). Khoảng cách giữa bót Catinat và Khám Lớn là không xa. Những ngày
thụ án của bà chỉ được khép lại khi luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã thắng lý
quan tòa trong phiên xử về tội danh mà bà mắc phải.
|
Thu Trang chụp ảnh đăng quang Hoa hậu Việt Nam năm 1955. |
Ra tù, với vốn chữ nghĩa sẵn có, bà tham gia một khóa
học ngắn và bắt đầu theo nghề ký giả. Bà chuyên viết mảng văn hóa nghệ
thuật. Bà ký tên Thu Trang, đây cũng là bút danh chính cho tất cả các
trang viết, nghiên cứu lịch sử của bà.
Năm 1955, chính quyền Ngô Đình Diệm phát đi thông tin
sẽ tổ chức một cuộc thi hoa hậu, thành phần ban giám khảo của cuộc thi
này bao gồm nhiều nhân sĩ, trí thức, nhà báo. Trong một lần đến phỏng
vấn thành phần ban giám khảo để đưa tin, vài thành viên ban giám khảo đã
khuyên bà: "Cô đẹp như vậy, nên đăng ký tham gia cuộc thi này". Nghe rủ
rê, bà đăng ký tham gia với mục đích ban đầu là để vui.
Ngày 20/5/1955, nhân lễ Kỷ niệm Hai Bà Trưng, tại rạp
hát Lido ở khu Chợ Lớn, cuộc thi Hoa hậu Việt Nam chính thức được diễn
ra. Gần như tất cả mỹ nhân đang sinh sống tại Sài Gòn và các tỉnh miền
Nam đều xuất hiện tại cuộc thi này.
Do quan niệm ở thời điểm đó, nên không có phần thi áo
tắm trong suốt cuộc thi hoa hậu. Xuất sắc vượt qua hàng loạt nhan sắc
khác, Thu Trang chính thức đăng quang vương miện Hoa hậu. Á hậu 1 thuộc
về cô Nguyễn Thị Ninh, người Hà Nội di cư vào Nam và Á hậu 2 là cô Ngô
Yên Thu, người Cần Thơ. Bà Thu Trang đoạt ngôi Hoa hậu, với những thông
số mà xét ở thời điểm này thì rất khó để đạt chuẩn, nhất là về chiều
cao. Bà chỉ cao 1,61m, số đo 3 vòng là 86-62-88.
Phần thưởng cho danh hiệu Hoa hậu mà bà sở hữu là một
chiếc môtô hiệu Lambretta, kiềng vàng, nước hoa và nhiều loại mỹ phẩm
danh tiếng khác. Lambretta thời điểm đó rất có giá, thuộc dòng xe hai
bánh cao cấp bậc nhất. Vì chiếc xe này, mà bà Thu Trang được nhiều người
gọi đùa là "Hoa hậu Lambretta".
Sau khi trở thành Hoa hậu, cuộc đời bà bước sang một
trang mới. Cũng như trào lưu bây giờ, bà trở thành nữ diễn viên trong
nhiều bộ phim của Sài Gòn thời điểm đó. Năm 1956, bà đảm nhiệm các vai
diễn trong nhiều bộ phim, như "Chúng tôi muốn sống" (đạo diễn Vĩnh
Noãn), “Lục Vân Tiên” (đạo diễn Tống Ngọc Hạp).
Đầu năm 1957, bà cùng đạo diễn Tống Ngọc Hạp mang theo
bộ phim Lục Vân Tiên sang Nhật để làm hậu kỳ. Đồng thời, cũng là để
tham gia Đại hội Điện ảnh châu Á đang được tổ chức tại đây. Gần một
tháng ở Nhật cùng với đạo diễn Tống Ngọc Hạp, lửa gần rơm lâu ngày cũng
bén, giữa bà và đạo diễn nảy sinh tình cảm. Chuyện gì đến cũng đến, bà
có mang.
|
Bà Trang khi về già vẫn giữ được vẻ đẹp mặn mà. Ảnh bà
chụp tại Pháp với GS Trần Văn Khê (ảnh trái) và chụp cùng con trai (ảnh
phải). |
Trong cuốn hồi ký của mình, bà có thổ lộ khá chi tiết
về mối tình không lối thoát này, bà viết: "Tới tuổi 25 tôi mới thành đàn
bà trong hoàn cảnh bi thảm. Bị đưa vào những tình huống mà tôi cảm nhận
là mình đã không thể tránh. Khi người đàn ông đam mê, nên dễ bị say
trong nỗi cuồng điên man dại? Hay chính tôi là một đối tượng có những
nét gì khó gần, quá giữ gìn càng gây kích thích trong sự phải chiếm
đoạt? Phải chinh phục do tự ái của đàn ông tính, pha lẫn với ít nhiều
tưởng tượng là tình yêu?
Ngang trái thay, tôi đã không biết gì trên phương diện
tình dục. Tôi có thai ngay trong tháng đầu tại Tokyo. Chúng tôi đã sống
trong thảm cảnh kế tiếp khi về tới Sài Gòn cuối năm 1957. Thật là cả
một cơn giông bão phũ phàng đổ ập xuống tôi khi vừa bắt đầu làm mẹ. Xã
hội Việt Nam thời ấy chưa có chút vị tha nào cho những sự kiện như vậy".
Về lại Sài Gòn, bà liên tiếp hứng chịu sự chỉ trích
của dư luận. Đơn giản vì khi ấy, đạo diễn Tống Ngọc Hạp đã có vợ và con.
Mặc cho điều đó, bà vẫn kiên quyết giữ lại đứa con. Sau này, bà vẫn cho
con theo họ của bố, bà đặt tên là Tống Ngọc Vân Tiên. Cái tên như lưu
dấu kỷ niệm về tình cảm mà bà dành cho đạo diễn. Rất nhiều năm sau, bà
vẫn không mở miệng oán trách vị đạo diễn này bất cứ lời nào.
Là một mỹ nhân, lại đang trên đà danh vọng, đột nhiên
lâm vào tình cảnh "không chồng mà có con", thế nhưng không vì vậy mà sức
quyến rũ của bà đối với người khác giới suy chuyển. Một trong những
người đàn ông rất nổi tiếng mê đắm bà đến quên ăn quên ngủ chính là… thi
sĩ Bùi Giáng.
Giới văn nghệ sĩ ở Sài Gòn đoán chắc rằng câu thơ đầy
lạ lùng và nổi tiếng của Bùi Giáng là: "Còn hai con mắt, khóc người một
con" chính là viết cho riêng bà. Nhiều người cho rằng, "khóc người một
con", tức là thương cảm cho người phụ nữ có một con chứ không liên quan
gì đến chuyện… nhãn cầu. Tất nhiên, với chữ nghĩa của một thi sĩ như Bùi
Giáng, thì ai suy nghĩ sao cũng được. Ngoài việc bà là "tác nhân chính"
cho câu thơ trên của Bùi Giáng, thì thi sĩ Bùi Giáng còn viết nhiều bài
thơ khác cho bà, có bài công bố, có bài không.
Họa sĩ Bửu Ý, có công bố bài thơ do họa sĩ chép lại mà
thi sĩ Bùi Giáng làm riêng cho bà với tựa đề chính là Thu Trang, với
những câu thấm đẫm tình cảm tuyệt vọng lẫn hờn trách, "Trang của tờ giấy
cũ/ Của vầng tóc ban đầu/ Trang của hồi vàng tụ/ Về mệt mỏi mai sau/
Anh nhớ em vô cùng/ Đất sầu không xiết kể/ Anh kêu gọi mông lung/ Trang
ồ, Trang rất tệ".
|
Tiến sĩ Thu Trang trong một lần giảng dạy tại Việt Nam. |
Với đạo luật 10/59, chính quyền Ngô Đình Diệm bắt đầu
quá trình xét lại tội danh với tất cả những người từng tham gia cách
mạng. Nhiều đồng chí từng hoạt động chung với bà, khuyên bà nên rời khỏi
Sài Gòn càng sớm càng tốt để tránh sự trả thù.
Năm 1961, nhận được lời mời tham dự tuần lễ phim ảnh
tại Pháp, bà đã rời Sài Gòn và tìm cách định cư lâu dài tại đất nước
này. Sang Pháp, bà không tham gia bất cứ hoạt động nghệ thuật cũng như
điện ảnh nào. Mà thay vào đó, bà quay trở lại thú đam mê của mình thời
con gái là viết và nghiên cứu lịch sử. Bà đăng ký theo học chính quy.
Năm 1978, bà bảo vệ thành công đề tài "Những hoạt động
của Phan Châu Trinh" và trở thành tiến sĩ sử học tại Đại học Paris VII.
Ngoài ra, bà còn viết nhiều sách nghiên cứu về quá trình hoạt động của
nhiều nhà cách mạng khác. Nghiên cứu của bà được in thành sách và được
dịch ra tiếng Việt.
Vì nhiều lý do khác nhau, trong suốt thời gian học tập
và sinh sống ở Pháp, bà không tiết lộ thân phận hoa hậu của mình, chỉ
một số rất ít người biết bà là hoa hậu đầu tiên của Việt Nam. Sau này,
bà có về Việt Nam để tham gia giảng dạy tại nhiều trường đại học trong
nước.
Bà viết trong hồi ký của mình về Bùi Giáng vào một
ngày mưa đến thăm bà, khi thi sĩ biết bà sắp sang Pháp. Bằng cảm quan
của một nghệ sĩ lớn, ông biết bà đi là không trở lại. Bà viết: "Tôi hơi
ngạc nhiên để ý anh nhìn xuống nền nhà đá hoa. Cả hai im lặng, tôi muốn
nói một câu gì đó để cho có chuyện. Chưa kịp thì anh cúi xuống nhặt đôi
dép màu xanh lá mạ của tôi đi trong nhà cạnh đó, anh nhặt lên và lẳng
lặng mở tờ báo gói đôi dép. Rồi anh đứng lên: Tôi về!". Có lẽ, đó là lần
gặp mặt cuối cùng giữa bà và thi sĩ Bùi Giáng.
Theo An Ninh Thế Giới